Çoklu disiplin kelimesi, 'multidisciplinary' olarak iş hayatında sıkça duyulan bu kavram hakkında ders verenlerin; 'multistrategy' konusunda fikir sahibi olamamalarını anlayamıyorum.
Günümüzde çokluk bizi mekansızlaştırmakla kalmıyor, zamansızlaştırıyor da. Sizin 'uzaktan' diye başlayarak kullandığınız; bağlanma, alışveriş, ilişki gibi kelimeler aslında multi-evren ürünüdür. Bu buluşma biçimine alışmak zorundayız. Teknoloji bize mekandan, zamandan bağımsız olmayı vaad ediyor. Ancak görüyorum ki teknoloji geliştirenler bile tekillikten kurtulamamış. Neyse bugünkü konumuz; 'multi-evren'.
Hala gülerek takip ettiğim, bir gecede türemiş 'metaverse' uzmanları konunun felsefini özümsemeden, ticari kaygılarla; gelmekte olanı yanlış aktarmaya, kafa bulandırmaya devam ediyorlar.
Yanlış anlaşılmasın; konunun 'hype trend' olması benim hoşuma gidiyor. Lakin bugüne kadar sadece izleyerek yanlışları not ettiğim şu günlerde, bazı şeylere artık dur demenin vakti geldi kanısındayım.
Birincisi 'metaverse' kavramı 'Facebook Meta' , Google, Windows, HTC, Unreal.. tekelinde değil. Ayrıca bu adamlar bayağı uygulama dükkanı olarak takılıyorlar. Ya da konunun bir aracı durumundalar. Asıl bu uygulamaları yapanlara odaklanmanız lazım. Bu da çok zor. Ama cidden zor. Bir kere takip etmek için çok fazla Discord kanalına girmeniz gerekiyor.
Hatırlarsanız; konu bu kadar patlamadan önce; 'yeni 90lar dönemi geliyor' demiştim. Binlerce çıkacak ama bu sefer kaybolmayacaklar. Patlarsa, patlar.. Bu sebeple 'milyar dolarlık' şirketlerin reklamını beleş beleş yapmaktan ve 'eziklik' duygusundan bir 'çıkalım' önce. 'Baby Boomer' amca ve teyzelerim alınmasınlar; 'karşınızda ona buna hayran olan, 'x' kuşağı dönemi' bitti. Bitmeli de!
Bundan ne kadar zaman önce bilmiyorum, bir kaç yıl evvel; dijital ekosistemde bir 'Kani' etkisi var demiştim. Hatta; 'ben değilsem de, Kani Başpınar var' diyerek, kesinlik ifade eden espirili bir gönderme bile yapmıştım. Bunu söyleme nedenim 'multi-fonksiyonel' araçların bireyselliği keskinleştirdiğine ve bireylerin etkisini artırdığına işaret etmekti. İşte konu da tam olarak burada başlıyor. Daha da keskinleşecek. Pazarlama, deneyim, etki tasarımcıları, sosyologlar multi-evrenlerin eski düşünce liderleridir. Yeni liderlerimiz; mimarlar, psikologlar, 3D tasarımcıları ve yapayzeka mühendislerdir. Ben bu kişilerin bütününü ayrıca 'felsefe mühendisi' olarakta görüyorum (not).
Multi-Evren konusu öncesinde; 'Metaverse' denen olayın hatalarını düzeltmek istiyorum. Metaverse: tamamen içinde bulunduğumuz, 'internette gezinme' olayının tam anlamıyla 'ete kemiğe' bürünmesidir. Buraya kadar sıkıntı yok.
Sıkıntı nerede başlıyor; teknolojiyi anlatmaya başladığınızda. Oraya gelmeden önce, bu kavramın çevirisi için itirazımı vurgulayacağım. Bir kere 'meta' kelimesi sayısal anlamını taşımıyor diye, Türkçe'de şimdi üretim yaptığım evrenin 'sayısal' bir hikaye olmadığını iddia edemezsiniz. 'Kurgu' kelimesi bir nebze doğru, ama tam karşılığı bu değil. Çünkü sizin sanalda yaptığınız eylem, fiziki hayatta sizi etkiliyorsa ona 'kurgu' diyemezsiniz. Sayısal bir düzen ve teknik altyapı kesinlikle var. Bu sebeple 'Sayısal Evren' olarak çevirmekte ısrarcıyım.
Teknolojiler noktasında dediler ki;
-NFT kesinlikle vardır. Bir kere şart değil. NFT benim asıl 'hype' olarak gördüğüm konudur. Ne zaman blok zincirinden yemek siparişi verirsiniz, o zaman kesinlikle parçası olduğunu iddia edebiliriz. Düşünsenize yediğiniz dürüm eşsiz.. Başka ne dediler;
- Merkeziyetsiz olmalı. Hayır. Merkeziyetsizlik kavramsal anlamda var, ama blockchain üzerinden olmak zorunda değil. Bir sunucu üzerinden, merkezi yapılardan farklı evrenler arası gezilebilir ve hatta şimdiki teknolojide alışveriş buralardan hızla yapılabilir. Misal; İlla Aytunga'da olmak zorunda değilsiniz; 'Aytunga'dan giriş yaptınız' diye! İhtiyaç mı? İhtiyaç olduğu durumlar var. Platfrom olarak böyle bir yapı beni kanunen rahatlatır. Ölçeklendirme vb. sorunlar büyük. İşin pazarlamacılar için görünmeyen, sıkıntılı çok noktası var. Şimdilik şart değil ama. 3D objeyi 'meta varlığı' tıkladığınızda, dokunduğunuzda Aytunga platform haricinde bir yere üye olmadan gidebiliyor musunuz? Bu da mümkün.
- VR gözlük: 3D konusunda multiplayer ortamlarda gözlük takmadan gezinebilirsiniz. Bu arada, ben Aytunga'da söylediğim mantıkla evreni genişletiyorum. Arada kullandığım platform ve teknolojilere kendimi sabitlemeden dilediğim her yapıda tek bir merkezi genişletiyorum. Üstelik multiplayer. Bir kere daha ekonomik. İster gözlükle, ister PC ile, ister telefonla girin farketmiyor. Tek sıkıntı şu; kullanıcı olarak internet altyapınız ne kadar iyi ise; o kadar verimli.
- Masaüstü bir program, tv veya oyun konsolu üzerinden etkileşime girebildiğiniz, multiplayer her yer 'sayısal (meta) evrendir'. Bunu unutmayın.
-Blok zinciri şart mı? Hayır. Blockchain, token ekonomisi ve sürdürülebilir topluluk için kesinlikle gerekli. Teknolojiyi (platformu) oluşturmanız için değil. NFT odaklı fikirleriniz varsa da ihtiyaç duyarsınız. İhtiyacınız yoksa bu teknoloji zaten pahalı ve en önemlisi riskli. 'Şimdilik'.
-Gamer, oyun geliştirici metaverse inşa eden kişi midir? Hayır. Metaverse içinde oyunlar bir araçtır, ama meta evreninizi topluluk olarak büyütmenizde en önemli unsurlardan biridir. Gerek oyunlaştırma dediğimiz pazarlama teknikleri olsun, gerek sanal dünyayı inşa edebilmeniz için size yardımcı olan oyun tasarımcıları sebebiyle; bu geniş 'oyun' kavramı aktörlerine, sıkça denk gelebilirsiniz. Lakin metaverse inşa = multiplayer platform kurmak.
- İsim vermeyim, 2D görüntülü konuşma eylemi yapılan yerler midir? Düne kadar yeterliydi, evet. Bugün multifonksiyonel, 3D, etkilişimli bir alan olmak zorunda. Sadece 3D alana sahip, görüntü ve ses aktarımı, mesajlaşma, içeri gömme ve ödeme alma gibi usurları yerine getiren platformları bu kavramın içine dahil etmek, bilgi kirliliğini temizler. Yoksa şimdiki haliyle 2D ortamlara, hatta multifonksiyonel olmayan platformlara evren demek eski kafalılık olur. Bulunduğunuz topluluk büyük olabilir ama kusura bakmayın kendilerini güncellemeyenler ayrışmalı.
- AR alakalı mıdır? Hayır. Multi-Evren ile Meta-Evren arasında fark var. Multievren mekandan, zamandan bağımsız her yerde işi görmenizi sağlayan arçların bütününü kapsar. Meka dünya da, meta dünyada 'multi-evren' konusudur. Akıllı arabalar, meta evrenden ziyade 'multievren' olayıdır. Robotlar kısmen multi evren konusudur. Bu konuda çok karıştırılıyor.
- Sorunlar; internet hızı problemi büyük problem, barınma maaliyetleri ve araçları ikincil sorun. 3D ortamlarda veri işleme, yapay-zeka faaliyetleri geliştirilmeye muhtaç. Ve yaratıcı ihiyacı gibi problemlerde sırada bekliyor.
Bu konu 'geçici hype' değil, ancak bugünlük pahalı. Yukarıda şart değil dediğim her şey 10 sene sonra kesinlikle şart olur, adı başka olur,.. ona bir şey diyemem. Konuşuyorsunuz bari içinde olan, bir bilene sorun. Adam tanıdık diye herbokolog yapıyorsunuz. Ayıp artık. Geliştireni var bu işin.
Şimdilik toparlamak gerekirse; metaverse çok yanlış yayılıyor. Esasında daha önemli olan; 'multi-evrenler' ve 'dao' konusuna girecektim, 'metaverse' konusundaki hatalarda takılı kaldım. Yeni medya konusu bunun da içinde, ama karıştırmayın ne olur. Onu da gerekirse anlatacağım.
Yarın devam ederim. Şimdilik bu söylediklerime dikkat edin. Çünkü diğer konular; asıl kafayı karıştıran konu başlıkları olacak. Metaverse geçici hype değildir. Bugünkü platformların/uygulamaların geleceğidir. Ama sizin anlattığınız şeylerin aslında sadece 'bir kısmıdır'. ;) Hoşça kalın! 'Amca ve Teyze' zihniyetlerinden de uzak durun. <3
Comments